foto: chicagonow.comCEPS je dio evropskog konzorcijuma, na čelu sa Evropskim istraživačkim institutom za zadruge i socijalna preduzeća and Međunarodnom istraživačkom mrežom EMES, koji sprovodi istraživanje “Mapiranje socijalnih preduzeća i njihovih eko-sistema u Evropi”, finansirano od strane Evropske komisije.
Studija ima za cilj da procijeni stanje i razvoj socijalnih preduzeća u različitim zemljama (21 EU + 7 zemalja van EU), u skladu sa definicijom Inicijative za društveni biznis (SBI), uključujući:
- trenutno stanje u smislu tipičnih oblika, procijenjenog broja, ključnih karakteristika i uloge socijalnih preduzeća
- glavne prepreke sa kojima se suočavaju socijalna preduzeća
- ključne pomake i inicijative koje su preduzete ili su u pripremi, a očekuje se da imaju značajan uticaj na razvoj socijalnih preduzeća.
Uprkos širokoj upotrebi termina i postepenoj konvergenciji značenja koja su u toku na nivou EU, socijalna preduzeća su još uvijek shvaćena na značajno različite načine od strane nacionalnih zakonodavstava, strategija politika, akademika i socijalnih preduzetnika.
U skladu sa definicijom Evropske komisije, operativna definicija društvenih preduzeća obuhvata tri dimenzije:
Preduzetnička / ekonomska dimenzija – Socijalna preduzeća (SE) se bave sprovođenjem stabilnih i kontinuiranih ekonomskih aktivnosti, a time i pokazuju tipične karakteristike koje dele sva preduzeća.
Socijalna dimenzija (društveni cilj) – Socijalna dimenzija se definiše ciljem i / ili isporučenim proizvodima.
Cilj: Socijalno preduzeće prati eksplicitni društveni cilj služenja zajednici ili određenoj grupi ljudi koji dijele određenu potrebu. “Društveni cilj” je sagledan u širem smislu, i uključuje pružanje kulturnih, zdravstvenih, obrazovnih, ekoloških i drugih usluga. Promovišući opšti interes, socijalna preduzeća prevazilaze tradicionalnu orijentaciju vlasnika koja obično karakteriše tradicionalne zadruge. Proizvod: kada nije posebno usmjeren na olakšavanje socijalne i radne integracije ugroženih ljudi, socijalno preduzeće mora isporučiti robu / usluge koje imaju socijalnu/društvenu konotaciju.
Inkluzivna dimenzija upravljanja/vlasništva (društvena sredstva) – Da bi se identifikovale potrebe i uključile zainteresovane strane u dizajniranje adekvatnih rješenja, socijalna preduzeća zahtijevaju specifične vlasničke strukture i modele upravljanja koji bi trebalo da unaprijede u različitoj mjeri učešće zainteresovanih strana na koje preduzeće utiče. Socijalna preduzeća eksplicitno ograničavaju distribuciju dobiti i raspodjelu imovine. Ograničenje neprofitne distribucije je namijenjeno da se osigura zaštita upravljanja društvenim interesom.
Ograničenje neprofitne distribucije može se operacionalizovati na različite načine, kao u slučaju nevladinih organizacija, shodno Zakonu o NVO:
Korišćenje imovine
Član 30
Imovina nevladine organizacije, uključujući i imovinu stečenu obavljanjem privredne djelatnosti, može se koristiti jedino za ostvarivanje ciljeva radi kojih je nevladina organizacija osnovana i ne može se raspodjeljivati osnivačima, članovima, članovima organa nevladine organizacije i zaposlenima, kao i srodnicima tih lica u pravoj liniji i pobočnoj do drugog stepena, srodnicima po tazbini do prvog stepena,
bračnim ili vanbračnim supružnicima, starateljima štićenicima, usvojiocima, usvojenicima, zakonskim zastupnicima ili punomoćnicima, ako posebnim zakonom nije drukčije odreĎeno.
Stav 1 ovog člana ne odnosi se na naknadu opravdanih troškova nastalih ostvarivanjem ciljeva nevladine organizacije, ugovorene obaveze, isplatu zarada, naknadu zarada i drugih primanja zaposlenima po osnovu rada, davanje prigodnih nagrada, kao i drugih naknada u skladu sa statutom i projektnim aktivnostima.
Rаspolаgаnje imovinom
Člаn 40
U slučaju brisanja iz registra, preostala imovinа nevlаdine orgаnizаcije dodjeljuje se, u skladu sa statutom nevladine organizacije, drugoj nevladinoj organizaciji ili javnoj ustanovi sa sjedištem u Crnoj Gori koja djeluje, odnosno obavlja djelatnost u oblastima iz člana 32 stav 2 ovog zakona.
Ukoliko nadležni organ nevlаdine organizacije ne donese odluku o dodjeli preostale imovinu u skladu sa statutom, prije okončanja postupka brisanja iz registra, ta imovina pripada lokalnoj samoupravi na čijoj je teritoriji bilo sjedište organizacije i može se koristiti jedino za ostvarivanje ciljeva radi kojih je organizacija bila osnovana.
Podsjetimo, član 32 stav 2 Zakona definiše oblasti od opšteg/javnog interesa: socijalna i zdravstvena zaštita, smanjenje siromaštva, zaštita lica sa invaliditetom, društvena briga o djeci i mladima, pomoć starijim licima, zaštita i promovisanje ljudskih i manjinskih prava, vladavina prava, razvoj civilnog društva i volonterizma, evroatlantske i evropske integracije Crne Gore, institucionalno i vaninstitucionalno obrazovanje, nauka, umjetnost, kultura, tehnička kultura, zaštita životne sredine, poljoprivreda i ruralni razvoj, održivi razvoj, zaštita potrošača, rodna ravnopravnost, borba protiv korupcije i organizovanog kriminala, borba protiv bolesti zavisnosti, kao i druge oblasti od javnog interesa utvrđene posebnim zakonom.